ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಜೀವನವೆಂದರೆ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದಂತಿದ್ದ ಒಂದು ಬೃಹತ್ ಗೋಡೆ. ಆ ಗೋಡೆಯಾಚೆ ಏನಿದೆ ಎಂಬ ಕುತೂಹಲವಿದ್ದರೂ, ಅದನ್ನೇ ಭೇದಿಸಿ ಆಚೆ ಹೋಗುವ ಶಕ್ತಿ, ಧೈರ್ಯ ಅವಳಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವಳ ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿದ ಗೂಡು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಸಲು. ಅದರ ಹೊರಗೆ ಚರಂಡಿಯ ಕೊಳಕು ನೀರು, ಬೀದಿ ದೀಪದ ಮಬ್ಬು ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಬಡತನದ ಕ್ರೂರ ನಗು.
ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳು. ಹಿರಿಯ ಮಗ ರಾಮುವಿಗೆ ಹದಿನಾರು ವರ್ಷ, ಚಿಕ್ಕ ಮಗಳು ಲೀಲಾಗೆ ಹತ್ತು. ಗಂಡ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕುಡಿತದ ಚಟದಿಂದ ತನ್ನ ಬದುಕನ್ನು ತಾನೇ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ. ಅಂದಿನಿಂದ ಆ ಗುಡಿಸಲಿನ ನಾಲ್ಕು ಗೋಡೆಗಳೇ ಕಮಲಮ್ಮನ ಪಾಲಿಗೆ ಜಗತ್ತು. ದಿನಕ್ಕೆ ಮೂರು ಹೊತ್ತು ಹೊಟ್ಟೆಗೆ ಹಿಟ್ಟು ಹಾಕುವ ಹೋರಾಟವೇ ಅವಳ ದಿನಚರಿಯಾಗಿತ್ತು. ತಾನು ಬೀದಿಬದಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಹೂವು, ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಾರಿ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ದಿನಕ್ಕೆ ನೂರು-ನೂರೈವತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ಸಿಕ್ಕರೆ ಅದೇ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗ್ಯ.
ರಾಮು ಓದಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಚುರುಕಾಗಿದ್ದ. ದೊಡ್ಡ ಸಾಹೇಬನಾಗಬೇಕೆಂದು ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ. ಆದರೆ, ಮನೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಅವನ ಕನಸುಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಗೋಡೆಯಾಗಿತ್ತು. ಹತ್ತನೇ ತರಗತಿಯ ನಂತರ, ಅವನು ತಾನೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ. ತಾಯಿಯ ಮನಸ್ಸು ಒಪ್ಪದಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೆ ಮಣಿದಳು. ಒಂದು ದಿನ ರಾಮು ಒಂದು ಹೋಟೆಲಿನಲ್ಲಿ ಕ್ಲೀನಿಂಗ್ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡ. ದಿನಕ್ಕೆ ಹನ್ನೆರಡು ಗಂಟೆಗಳ ದುಡಿಮೆ. ರಾತ್ರಿ ಮನೆಗೆ ಬರುವಾಗ ದಣಿದಿರುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ನಾಳಿನ ಕನಸಿತ್ತು. ತಂಗಿಯನ್ನು ಓದಿಸಬೇಕು, ತಾಯಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನ ಕೊಡಬೇಕು ಎಂಬ ಛಲವಿತ್ತು.
ದಿನಗಳು ಕಳೆದಂತೆ ರಾಮು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ. ಸಂಬಳವೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಆಗ ಒಂದು ದಿನ ದೊಡ್ಡ ದುರಂತವೊಂದು ಕಮಲಮ್ಮನ ಬಾಗಿಲು ತಟ್ಟಿತು. ಲೀಲಾಗೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ತೀವ್ರ ಜ್ವರ ಬಂದು, ಉಸಿರಾಟದ ತೊಂದರೆಯಾಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಸೇರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಡಾಕ್ಟರ್‌ಗಳು ತಕ್ಷಣದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಹಣ ಕೇಳಿದರು. ಕಮಲಮ್ಮನ ಬಳಿ ಒಟ್ಟು ಐದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅವಳು ಹೋಟೆಲ್‌ಗೆ ಓಡಿಹೋಗಿ ರಾಮುವಿನ ಮಾಲೀಕನ ಬಳಿ ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಅಂಗಲಾಚಿದಳು. ಅವನು ಮನಸ್ಸು ಕರಗುವ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಿದರೂ, ಈಗ ನನ್ನ ಹತ್ತಿರ ಇಲ್ಲ, ಇವತ್ತು ರಾಮುವಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ ಎಂದು ಸಬೂಬು ಹೇಳಿ ಕಳುಹಿಸಿದ. ಮರುದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಹೋಟೆಲ್‌ಗೆ ಹೋದಾಗ ಬೆಚ್ಚಿಬೀಳುವ ಸತ್ಯ ಅವಳ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ಹೋಟೆಲ್ ಮಾಲೀಕ ರಾಮುವಿಗೆ ರಾತ್ರಿಯೇ ಹಣ ಕೊಟ್ಟು ಕಳುಹಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ. ಆದರೆ ರಾಮು ಮನೆಗೆ ಬಂದೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಭೂಮಿ ಸೀಳಿದಂತಾಯಿತು. ಮಗನೇ ನಾಪತ್ತೆ. ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟ ಬದುಕು ಈಗ ದಿಗಂತವಿಲ್ಲದ ಬದುಕು ಆಯಿತು. ಲೀಲಾಳ ಸ್ಥಿತಿ ಗಂಭೀರವಾಯಿತು. ಅವಳು ಮನೆ, ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆ ಅಲೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದಳು. ಪೊಲೀಸರು ಸರಿಯಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಲಿಲ್ಲ. ರಾಮು ಯಾರ ಜೊತೆಗೂ ಜಗಳವಾಡುವ, ಓಡಿಹೋಗುವ ಜಾಯಮಾನದವನಲ್ಲ. ಹಾಗಾದರೆ ಏನಾಯಿತು?
ಕಮಲಮ್ಮನ ಜೀವನ ಈಗ ಮಗ ಮತ್ತು ಮಗಳ ನಡುವಿನ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ ನಿಂತಿತು. ಮಗಳನ್ನು ಬದುಕಿಸಲು ಹಣ ಬೇಕು, ಮಗನನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಸಮಯ ಬೇಕು. ದಿಕ್ಕೇ ತೋಚದ ಅವಳು, ತನ್ನ ಹಳೆಯ ಪರಿಚಿತರಾದ ಶಂಕರಪ್ಪನ ಬಳಿ ಹೋದಳು. ಶಂಕರಪ್ಪ ನಗರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಗೂಡಂಗಡಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ. ನನಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿ ಶಂಕರಪ್ಪ, ನನ್ನ ಲೀಲಾ ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ, ರಾಮು ಎಲ್ಲಿದ್ದಾನೆಂದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಕಮಲಮ್ಮ ಅವನ ಕಾಲಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಅತ್ತಳು.
ಶಂಕರಪ್ಪ ಸ್ವಲ್ಪ ಯೋಚಿಸಿ, ಕಮಲಮ್ಮ, ಲೀಲಾಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ದುಡ್ಡು ನಾನೇ ಕೊಡುವೆ, ರಾಮು ಯೋಚನೆ ಬಿಡು. ಆ ಹೋಟೆಲ್ ಮಾಲೀಕನ ಕಣ್ಣು ಸರಿ ಇಲ್ಲ, ಅವನಿಗೆ ಏನಾದರೂ ಗೊತ್ತಿರಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಖರ್ಚು ನೋಡಿಕೊಂಡ.
ಲೀಲಾ ಗುಣಮುಖಳಾದ ನಂತರವೂ ರಾಮು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಈ ಉಪಕಾರದ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದು ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಶಂಕರಪ್ಪ ನಿತ್ಯ ರಾತ್ರಿ ಕಮಲಮ್ಮಳ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದ. ಹಣ ಕೊಟ್ಟವನ ಹಕ್ಕು ಎಂದು ಆತ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತುಗಳು ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಅವಮಾನದ ವಿಷವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಒಂದು ದಿನ ಶಂಕರಪ್ಪ ಹಣಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಕಮಲಮ್ಮಳನ್ನು ಕೆಟ್ಟ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದ. ನಿನಗೆ ಬೇರೇನೂ ಕಷ್ಟ ಬರಬಾರದು ಅಂದರೆ, ನಾನು ಹೇಳಿದ ಹಾಗೆ ಕೇಳು ಎಂದು ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದ.
ಆ ಕ್ಷಣ ಕಮಲಮ್ಮನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಯ, ಕೋಪ ಮತ್ತು ತಾನು ದಿಕ್ಕೇ ತೋಚದವಳಲ್ಲ ಎಂಬ ಅರಿವು ಮೂಡಿತು. ತನ್ನ ಮಗನನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಶಕ್ತಿ ತನ್ನಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಳು. ಅವಳು ಶಂಕರಪ್ಪನನ್ನು ಗದರಿಸಿ ಹೊರಗೆ ಅಟ್ಟಿದಳು. ಮರುದಿನ ಹೋಟೆಲ್ ಮಾಲೀಕನ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಎದುರಾದಳು.
ರಾಮು ಎಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ? ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿದಳು. ಮಾಲೀಕ ಮೊದಲು ಬೆದರಿಸಿದ. ಆಗ ಕಮಲಮ್ಮ, ನಿಮ್ಮ ಹೋಟೆಲ್ ಒಳಗೆ ರಾಮು ಯಾವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೀನ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ, ಅವನ ಸ್ನೇಹಿತರು ಯಾರು ಎಲ್ಲ ನನಗೆ ಗೊತ್ತು. ಈಗ ನೀವು ಬಾಯ್ಬಿಟ್ಟು ಹೇಳದಿದ್ದರೆ, ನಾನು ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಯಲ್ಲಿ ದೂರು ನೀಡುತ್ತೇನೆ. ನಿನ್ನ ಮಗಳು ಲೀಲಾಳಂತೆಯೇ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ, ಅವಳಿಗೂ ಏನಾದರೂ ಆಗಬಹುದು" ಎಂದು ಎದುರು ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದಳು.
ಮಾಲೀಕನ ಮುಖ ಬಿಳೇದಾಯಿತು. ಅವನು ತಡಬಡಾಯಿಸಿ ಹೇಳಿದ, ರಾಮು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ, ಹೋಟೆಲ್ ಒಳಗೆ ಕಳ್ಳತನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಯಾರೋ ಅಪರಿಚಿತರ ಜೊತೆ ಜಗಳ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ನಮಗೆ ಭಯವಾಗಿ ಆ ರಾತ್ರಿಯೇ ಅವನನ್ನು ದೂರದ ಬಂಧುಗಳ ಊರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿಬಿಟ್ಟೆವು. ಅವನನ್ನು ವಾಪಸ್ ಕರೆಸಿ, ಅವನಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಬಳ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ. ಯಾರೊಂದಿಗೂ ಹೇಳಬೇಡಿ.
ಕಮಲಮ್ಮನಿಗೆ ಒಂದೆಡೆ ದುಃಖ, ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಸಮಾಧಾನ. ಮಗ ಸುರಕ್ಷಿತನಿದ್ದಾನೆ. ಆದರೆ, ಮಾಲೀಕನ ಮಾತಿನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸತ್ಯ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಣ ಸಿಕ್ಕರೂ, ಅವಳು ಮಾಲೀಕನಿಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಕಲಿಸಲೇಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಳು. ಆಕೆಯ ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಬಂದ ಮೊದಲ ಬೆಳಕು ಇದು.
ಅದೇ ದಿನ, ಕಮಲಮ್ಮ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಗೆ ಹೋಗಿ, ಹೋಟೆಲ್ ಮಾಲೀಕನ ಮೇಲೆಯೂ ಮತ್ತು ಶಂಕರಪ್ಪನ ದುರ್ವರ್ತನೆಯ ಮೇಲೆಯೂ ದೂರು ದಾಖಲಿಸಿದಳು. ಶಂಕರಪ್ಪನಿಗೆ ಪೊಲೀಸರು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಮಾಲೀಕ ರಾಮುವನ್ನು ಕರೆಸುವ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು. ಕಮಲಮ್ಮನ ಹೋರಾಟದ ಫಲವಾಗಿ, ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ರಾಮು ಮರಳಿ ಬಂದ. ಆತ ಕಳ್ಳತನದ ಆರೋಪದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾದ.
ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ, ಕಮಲಮ್ಮಳು ಹಣ ಮತ್ತು ಮಗನ ಸುರಕ್ಷತೆ ಎರಡನ್ನೂ ಗಳಿಸಿದಳು. ತನ್ನ ಮೇಲೆ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಮಾಡಲು ಬಂದವರನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಳು. ಆಕೆಯ ಗುಡಿಸಲಿನ ನಾಲ್ಕು ಗೋಡೆಗಳು ಈಗ ಅವಳಿಗೆ ಅಸುರಕ್ಷಿತ ಗೂಡು ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಆಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯ ಕೋಟೆ ಆಗಿತ್ತು. ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ತನ್ನ ಜೀವನಕ್ಕೆ ತಾನೇ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರ ಅವಳದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಆ ದಿಕ್ಕೇ ಅವಳ ಹೊಸ ಬದುಕಿನ ಪ್ರಾರಂಭ.
