ಮಂಜು ಮುಸುಕಿದ ಆ ಬೆಟ್ಟದಂಚಿನ ಊರು "ಮೋಹನಗಿರಿ". ಸುತ್ತಲೂ ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡು, ಅದರ ನಡುವೆ ಕಲ್ಲಿನ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಿದ ಹಳೆಯ ಮನೆಗಳು. ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಗತಿಸಿಹೋದ ಕಾಲದ ಕಥೆಗಳಿದ್ದವು. ಇಡೀ ಊರಿನಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು 'ಹಳೆಯ ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು' ಹೊತ್ತಿದ್ದ ಮನೆ ಅಂದರೆ ಅದು ವೃದ್ಧ, ಏಕಾಂಗಿ ರಂಗಣ್ಣನವರದು.
ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ಆಗ ಎಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷ. ಅವರ ಮನೆಯ ಒಂದು ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಚಂದನದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಇತ್ತು. ಅದರೊಳಗೆ ಅವರ ಬಾಲ್ಯದಿಂದ ವೃದ್ಧಾಪ್ಯದವರೆಗಿನ ಎಲ್ಲ ನೆನಪುಗಳು, ಪತ್ರಗಳು, ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದ ಫೋಟೋಗಳು, ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಇತ್ತು. ಆ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ರಂಗಣ್ಣನವರ ಜೀವನದ ಒಂದು ಮರೆಯಲಾಗದ ನೋವಿನ ಕಥೆ.
ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಆತ್ಮೀಯ ಗೆಳೆಯರು – ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶ. ಮೂವರೂ ಬಾಲ್ಯದಿಂದ ಬೆಳೆದವರು. ಅವಿನಾಭಾವ ಸಂಬಂಧ ಅವರದ್ದು. ಮೋಹನಗಿರಿಯ ಪ್ರತಿ ಬೀದಿಯಲ್ಲೂ, ಪ್ರತಿ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ಅವರ ನಗೆ, ಮಾತು, ಆಟದ ನೆನಪುಗಳು ಹರಡಿದ್ದವು. ರಂಗಣ್ಣನದು ಲೇಖಕನ ಮನಸ್ಸು, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯದು ಪ್ರಖರ ಬುದ್ಧಿ, ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನದು ಕನಸುಗಾರನ ಹೃದಯ.
ಅವರೆಲ್ಲರೂ ದೊಡ್ಡವರಾದಾಗ, ಅವರ ಕನಸುಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾದವು. ರಂಗಣ್ಣ ತಮ್ಮ ಊರಿನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ದೊಡ್ಡ ಅಧಿಕಾರಿಯಾದ. ಆದರೆ ಪ್ರಕಾಶ ಮೋಹನಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದು, ಊರಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಕನಸು ಕಂಡಿದ್ದ.
ಪ್ರಕಾಶನ ಕನಸು ಕೇವಲ ಕನಸಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದು ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ ತಿರುಗುವ ಹಂತದಲ್ಲಿತ್ತು. ಮೋಹನಗಿರಿಯ ಜನರ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ನೋಡಿ, ಅವರು ಊರಿನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ತಂದಿದ್ದ. ಆ ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಊರಿನ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗೆ ನೀರು ತರಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರಲು ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಚೇರಿಯಿಂದ ಅನುಮೋದನೆ ಸಿಗಬೇಕಿತ್ತು.
ಪ್ರಕಾಶನು ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಮೊದಲು ಹಿಂಜರಿದ. ಕಾರಣ, ಆ ಯೋಜನೆಯು ದೊಡ್ಡ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರೊಬ್ಬರಿಗೆ ನಷ್ಟ ತರುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರ ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಗೆ ಆಪ್ತನಾಗಿದ್ದ. ಗೆಳೆಯರಿಬ್ಬರ ಮಧ್ಯೆ ತೀವ್ರ ವಾಗ್ವಾದ ನಡೆಯಿತು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರದ ದರ್ಪವನ್ನು ತೋರಿಸಿದರೆ, ಪ್ರಕಾಶ ತನ್ನ ಜನಪರ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ. ಕೊನೆಗೆ, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಯೋಜನೆಯ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ.
ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ, ರಂಗಣ್ಣ ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಹೊರಟ. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ನಿರ್ಧಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ತಾನು ಮಾಡಿದ್ದು ಸರಿ ಎಂದೇ ವಾದಿಸಿದ. ಲೋಕದ ರೀತಿ ಹೀಗೆಯೇ ರಂಗಣ್ಣ, ಎಲ್ಲವೂ ಕೇವಲ ಭಾವನೆಗಳಿಂದ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ದೊಡ್ಡ ವ್ಯವಹಾರಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಹಣದ ವಹಿವಾಟುಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ನೀನು ಬರೀ ಕಥೆ ಬರೆಯುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿರುತ್ತೀಯಾ, ನಿನಗೇನು ಗೊತ್ತು? ಎಂದು ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ನುಡಿದ. ಆ ಮಾತು ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ಆಳವಾದ ನೋವು ನೀಡಿತು.
ರಂಗಣ್ಣ ಆ ದಿನವೇ ಮೋಹನಗಿರಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಮರುದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ, ಊರಿನ ಜನರು ಪ್ರಕಾಶನ ಮನೆಯ ಮುಂದೆ ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಕಾಶ ಗೌಪ್ಯವಾಗಿ, ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದವಾಗಿ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದ. ಇಡೀ ಮೋಹನಗಿರಿ ಸ್ತಬ್ಧವಾಯಿತು. ಪ್ರಕಾಶನ ಕನಸುಗಳು, ಆಸೆಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ಆ ಮಂಜು ಮುಸುಕಿದ ಬೆಳಗಿನಲ್ಲಿ ಮರೆಯಾದವು.
ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ಆ ನೋವನ್ನು ಸಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ಅಹಂಕಾರದ ಮಾತುಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನ ದುರಂತ ಅಂತ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ಸೇರಿ ಆ ಹಳೆಯ ಸ್ನೇಹದ ಅಧ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ತಿರುವು ಕೊಟ್ಟವು. ರಂಗಣ್ಣ ತಮ್ಮ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶನ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಆ ಚಂದನದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ ಮುಚ್ಚಿಬಿಟ್ಟರು. ಅವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಶೂನ್ಯ ಆವರಿಸಿತು. ರಂಗಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ನಡುವಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡಿತವಾಯಿತು. ರಂಗಣ್ಣ ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಏಕಾಂಗಿಯಾದರು. ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಕಾಶನ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡ ಕನಸು, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ದುರಹಂಕಾರದ ನುಡಿಗಳು ಪದೇ ಪದೇ ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದವು.
ಸಮಯ ಉರುಳಿತು. ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದುಹೋದವು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುದ್ದೆಯಿಂದ ನಿವೃತ್ತನಾಗಿ, ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದ. ರಂಗಣ್ಣ ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನೇ ನೆನೆದು ಕಾಲ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ಒಂದು ದಿನ, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಹಠಾತ್ತನೆ ರಂಗಣ್ಣನ ಮನೆಗೆ ಬಂದ. ಕುರ್ಚಿಯ ಮೇಲೆ ಕುಸಿದು ಕುಳಿತಿದ್ದ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಹಿಂದೆ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಮಾತನಾಡಿದ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನೋವು, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಮತ್ತು ದುಃಖ ತುಂಬಿತ್ತು.
ರಂಗಣ್ಣಾ ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಮಾತು ತೊದಲಿತು. ನಾನು ಬಂದಿರುವುದು ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಲು. ಅಂದು, ಆ ದಿನ ಪ್ರಕಾಶನ ಸಾವಿಗೆ ನನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವೇ ಕಾರಣ. ಆ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರನ ಮಾತು ಕೇಳಿ, ಅವನಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ನಾನು ಆ ಯೋಜನೆಯ ಕಡತವನ್ನು ತಡೆ ಹಿಡಿದೆ. ಪ್ರಕಾಶನು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಿದಾಗ, ನಾನು ಅಧಿಕಾರ ತೋರಿಸಿದೆ. ಆ ರಾತ್ರಿ ಪ್ರಕಾಶನು ನನಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದ. ನಾನು ಓದಲೇ ಇಲ್ಲ. ಮರುದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ... ಎಲ್ಲವೂ ಮುಗಿದುಹೋಗಿತ್ತು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಬಿಕ್ಕಿ ಬಿಕ್ಕಿ ಅಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ. ಅವನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ ರಂಗಣ್ಣಾ ಆ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರನೇ ತನ್ನವರ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕಾಶನ ಕೊಲೆ ಮಾಡಿಸಿದ್ದ. ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಆತ ಸತ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯಲು ಹೊರಟಿದ್ದ. ಅದನ್ನು ನೋಡಿದ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರ ಸತ್ಯ ಗೊತ್ತಾಗಬಾರದೆಂದು.
ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ತಾನು ಕೇಳಿದ್ದು ನಂಬಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಕಾಶನ ಸಾವು ಕೊಲೆಯಾಗಿತ್ತೇ? ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಸತ್ಯ ಹೊರಬಂದಿತ್ತು. ಅವರ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ನೀರು ಜಿನುಗಿತು. ಕೋಪ, ದುಃಖ, ಅಸಹಾಯಕತೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂದವು.
ನೀನು ನಲವತ್ತು ವರ್ಷ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದೀಯಾ? ರಂಗಣ್ಣನ ಧ್ವನಿ ನಡುಗಿತ್ತು.
ಹೌದು, ರಂಗಣ್ಣಾ. ನನ್ನ ತಪ್ಪಿನಿಂದಾಗಿ ನನ್ನ ಗೆಳೆಯ ಸತ್ತ. ಆ ತಪ್ಪನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಹಾಕಲು ನಾನೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ. ಈಗ ನನಗೆ ಮರಣ ಸಮೀಪಿಸುತ್ತಿದೆ. ನನಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಲ್ಲ. ದಯವಿಟ್ಟು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ತಿಳಿಸು. ಈ ಹಳೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಮುಚ್ಚುವ ಮೊದಲು ಸತ್ಯ ಹೊರಬರಲಿ.
ರಂಗಣ್ಣ ಆ ದಿನ ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಚಂದನದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ತೆರೆದರು. ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಳಗಿನ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಕೊಟ್ಟ ಪ್ರಕಾಶನ ಕಡತವಿತ್ತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶನು ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದ ಕೆಲವು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳಿದ್ದವು. ರಂಗಣ್ಣನಿಗೆ ಆಗ ಅರ್ಥವಾಯಿತು ಪ್ರಕಾಶನು ಸಾಯುವ ಮೊದಲು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ಬಯಸಿದ್ದ.
ರಂಗಣ್ಣ ಕಡತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಠಾಣೆಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲ ವಿವರಗಳನ್ನು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ಸಾಕ್ಷ್ಯ, ಪ್ರಕಾಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಮತ್ತು ರಂಗಣ್ಣನವರ ದೃಢ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಳೆಯ ಕೇಸ್ ಮತ್ತೆ ತೆರೆಯಿತು.
ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ವೃದ್ಧ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ ಮರುದಿನವೇ, ನೆಮ್ಮದಿಯ ನಿಟ್ಟುಸಿರಿನೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿಯಿಂದ ಕಣ್ಮುಚ್ಚಿದರು.
ರಂಗಣ್ಣನ ಮನೆಗೆ ಮರಳಿ ಬಂದರು. ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಅವರು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಳೆಯ ಅಧ್ಯಾಯಗಳ ಭಾರವನ್ನು ಇಳಿಸಿ, ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಾದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಪೂರ್ಣ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದು, ಮುಗಿದುಹೋದ ಎಲ್ಲ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರಕಾಶನ ನೆನಪು, ಸತ್ಯಮೂರ್ತಿಯ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ, ಮತ್ತು ಕೊನೆಗೆ ನ್ಯಾಯ ಸಿಕ್ಕಿದ ಸಮಾಧಾನ... ಎಲ್ಲವೂ ಅವರ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಜೀವ ತಳೆದವು.
ರಂಗಣ್ಣನವರು ಬರೆದ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ: ಮರೆಯಾದ ಮಂಜು ಮತ್ತು ಸತ್ಯದ ಅರಿವು. ಮೋಹನಗಿರಿ ಮತ್ತೆ ಹೊಸ ಬದುಕಿನ ಕನಸು ಕಾಣಲು ಶುರುಮಾಡಿತು.
